Twee keer per jaar zetten miljoenen mensen wereldwijd hun klok een uur vooruit of achteruit: de overgang naar zomertijd en wintertijd. Hoewel het een vast onderdeel van ons leven lijkt, is het systeem relatief jong en staat het regelmatig ter discussie.

Waar komt dit tijdsverschil vandaan? En waarom passen we onze klok nog steeds aan?

De oorsprong van het idee

Het idee om de klok aan te passen aan het seizoen werd voor het eerst geopperd in 1784 door de Amerikaanse staatsman Benjamin Franklin. In een satirische brief stelde hij voor dat mensen vroeger zouden opstaan om optimaal gebruik te maken van het daglicht, en zo kaarsen konden besparen. Toch werd het idee pas serieus overwogen in de twintigste eeuw.

Eerste invoering tijdens de wereldoorlogen

De eerste echte toepassing van zomertijd vond plaats tijdens de Eerste Wereldoorlog. In 1916 voerden Duitsland en Oostenrijk-Hongarije zomertijd in om energie te besparen, vooral steenkool, die nodig was voor de oorlogsindustrie. Andere landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en later ook Nederland, volgden snel. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het systeem opnieuw ingevoerd in veel Europese landen.

Zomertijd in Nederland

Nederland voerde in 1916 voor het eerst zomertijd in, maar schafte het in 1945 weer af. In 1977, tijdens de oliecrisis, werd het opnieuw ingevoerd om energiebesparing te stimuleren. Sindsdien wordt in Nederland eind maart de klok een uur vooruit gezet en eind oktober weer een uur terug. De Europese Unie harmoniseerde de regeling in 1996, zodat alle EU-landen tegelijk overschakelen.

Het doel: energiebesparing en daglichtbenutting

Het oorspronkelijke doel van zomertijd was energiebesparing: door de klok vooruit te zetten, zouden mensen minder kunstlicht gebruiken in de avonduren. Ook wordt vaak genoemd dat mensen dankzij zomertijd meer kunnen profiteren van het daglicht, bijvoorbeeld voor buitenactiviteiten.

Toch is het effect op energieverbruik onderwerp van discussie. Moderne studies wijzen uit dat het energievoordeel minimaal of zelfs afwezig is, mede door het gebruik van airco’s, computers en andere apparaten.

Gezondheid en debat

De halfjaarlijkse klokverandering heeft ook nadelen. Medisch onderzoek toont aan dat de overgang naar zomertijd kan leiden tot slaapverstoring, vermoeidheid en zelfs een verhoogd risico op hartaanvallen in de dagen na de omschakeling. Daarom staat de zomertijd-wintertijdregeling regelmatig ter discussie.

In 2018 stemde een meerderheid van het Europees Parlement voor het afschaffen van de verplichte klokverandering. Hoewel het plan brede steun kreeg, is er nog steeds geen overeenstemming tussen de lidstaten over welke tijd (zomer- of wintertijd) permanent zou moeten blijven gelden. Voorlopig blijft de klok dus nog even draaien zoals we gewend zijn.